Ludgerhof
Ludgerhof
Ludgerhof
Transformatie van de Ludgerkerk uit 1965 tot een bijzonder woonblok
Een kerk in contact met de natuur en de schepping
Schouten werd voor zijn ontwerp voor de Ludgerkerk geïnspireerd door wat iemand op Vlieland ooit tegen hem zei: “De mooiste kerk is een duinpan, met jagende luchten en vogels erboven”. Vandaar dat hij het kerkgebouw ontwierp als een sacrale plek waar je maximaal in contact met de natuur, de schepping kan zijn. De Ludgerkerk was opgezet als een ommuurde tuin, met in de bakstenen tuinmuur lage poorten als entree; zo, vond Schouten, werd de kerkganger bewust van om de overgang van normaal naar sacraal. De kerkgang kreeg hiermee een extra spirituele lading.
Een baanbrekend ontwerp voor een progressieve kerkgemeente
In het midden van de tuin was een opgetilde ruwhouten doos ontworpen als kerkgebouw. In het oorspronkelijk concept zouden de onderste twee meter van het gebouw open blijven terwijl de bestrating van buiten naar binnen door liep. En ook het dak zou open blijven, zodat het gebouw de regen en de zon kon binnenlaten. Als doopvont kocht Schouten een miljoenen jaren oude zwerfkei. De kerkgemeente van Lichtenvoorde was modern en vooruitstrevend en wilde ook geen klassieke kerk, maar een gebouw zonder dak en wanden ging zelfs deze progressieve kerkgemeenschap iets te ver. Het uiteindelijk uitgevoerde gebouw week op meerdere punten af van Schoutens oorspronkelijke idee; zo werden de wanden én het dak toch afgesloten en maakte de zwerfkei plaats voor een ‘normaal’ doopvont.
Transformatie in de geest van het oorspronkelijke ontwerp
Toen de kerk leeg kwam te staan en aan het begin van de jaren 2000 gesloopt dreigde te worden, ging Hans van Beek – de toenmalige directeur van atelier PRO en vriend van de toen inmiddels overleden architect - op zoek naar mogelijkheden om het gebouw en het bijzondere gedachtegoed te behouden. De Ludgerkerk ombouwen tot woonblok leek hem aanvankelijk geen optie omdat zo de plek van samenkomst zou verdwijnen en de kerktuin opgedeeld in privétuintjes. Het bijzondere karakter van de plek zou niet behouden kunnen worden. Maar door woningen juist niet in het kerkgebouw maar tussen de kerkwand en de tuinmuur te plaatsen, en het dak van het kerkgebouw af te halen, ontwierp atelier PRO een financieel haalbaar alternatief voor sloop/nieuwbouw in geest met het originele gebouw en in geest met de bijzondere plek die de kerk vervulde.
Binnen wordt buiten en buiten wordt binnen
Als inspiratiebron voor deze omkering diende de Dom in Siena. Het onafgebouwde schip van deze kerk is door de eeuwen heen getransformeerd in een besloten pleintje met bebouwing eromheen, waardoor binnen buiten is geworden en buiten binnen. Bij de Ludgerhof is ditzelfde concept toegepast: door de houten buitenwanden te laten staan en het dak te verwijderen, is de rechthoekige kerkruimte open gebleven en getransformeerd tot plein, met daaromheen de woningen. Door de poort naar de groene voorhof van de kerk te behouden, voelt het betreden van de Ludgerhof nog steeds als een speciaal moment. Vanuit de voorhof zien mensen de houten voorgevel van de kerk, steunend op dunne stalen kolommen; de sacristie – die als een paviljoen in het kerkgebouw stond – is een speelplek geworden, de bakstenen van de kerkvloer dienen nu als bestrating van het plein; de houten binnenwanden van de kerk zijn nu de voorgevels van de woningen.
Transparant opgezette woningen met flexibele serres
Om de woningen goed in te passen in de beschikbare ruimte en tegelijkertijd de open opzet van de ommuurde tuin intact te houden, is een bijzonder typewoning ontworpen: naast een compacte stapeling van standaardruimtes zoals woonkamer, keuken en slaapkamers heeft iedere woning een transparante beuk van vier meter breed, een serre die naar eigen behoefte kan worden ingevuld. Hierdoor kunnen mensen kiezen voor verschillende manieren van wonen: voor een woon-werk-woning, een woning voor een grote familie of een twee-in-één-woning. Door de transparantie hebben mensen vanaf het plein nog steeds zicht op de oude muur en blijft de essentie van de Ludgerkerk voelbaar.
De Ludgerhof als groene plek om samen te komen, toen en nú
In de Ludgerhof is het ‘samen zijn’ een belangrijk uitgangspunt, net als toen het gebouw nog een kerk was. Het gezamenlijke plein en de tuinmuur met hoge bomen eromheen zorgen ervoor dat bewoners bijna als vanzelf bij elkaar komen. Door de manier waarop de woningen binnen de voormalige kerktuin zijn geplaatst, is er een optimale combinatie van privacy en openheid ontstaan. Ook is met dit project een bijzondere groene plek in de wijk behouden, in de geest van het oorspronkelijke concept van Gerard Schouten.
De Ludgerhof kreeg in 2013 de status van Gemeentelijk Monument.
